Τα οφέλη καλής ψυχικής υγείας στην εργασία

Τις τελευταίες δεκαετίες οι αλλαγές στον τρόπο εργασίας έχουν οδηγήσει σε αύξηση του αριθμού των ψυχοκοινωνικών προβλημάτων που σχετίζονται με την εργασία στην Ευρώπη. Ο αυξημένος φόρτος εργασίας, η ανασφάλεια, οι συγκεχυμένες απαιτήσεις από την απόδοση στην εργασία και οι συνεχείς αλλαγές στα εργασιακά δεδομένα αποτελούν ορισμένα παραδείγματα ψυχοκοινωνικών κινδύνων, οι οποίοι έχουν συνέπειες τόσο για την επιχείρηση όσο και για το άτομο.

Τα ψυχολογικά προβλήματα, το άγχος, οι διαταραχές ύπνου και οι διάφορες ασθένειες είναι κάποιες από τις πιθανές επιπτώσεις από τα προβλήματα αυτά ενώ οι συνέπειες για την εταιρεία είναι τα προβλήματα παραγωγικότητας, συνεργασίας, η αύξηση στην εναλλαγή του προσωπικού (staff turnover) και στον αριθμό των ατυχημάτων.

Οι ψυχοκοινωνικοί κίνδυνοι που οφείλονται στην εργασία έχει αναγνωριστεί ότι αποτελούν μία από τις σημαντικότερες σύγχρονες προκλήσεις για την υγεία και την ασφάλεια και σχετίζονται με προβλήματα στο χώρο εργασίας, όπως το εργασιακό άγχος, η βία, οι παρενοχλήσεις και ο εκφοβισμός. Επιπλέον, το άγχος σχετίζεται με υστέρηση στην απόδοση, αύξηση των απουσιών και των ατυχημάτων.

Υγεία είναι «η κατάσταση της πλήρους σωματικής, πνευματικής, ψυχικής και κοινωνικής ευεξίας και όχι μόνο η απουσία ασθένειας ή αναπηρίας από τον άνθρωπο». Ως «επαγγελματική ασθένεια» χαρακτηρίζεται μια κατάσταση που προκαλεί βιολογική αλλοίωση, με αποτέλεσμα την εκδήλωση σωματικής ή ψυχικής ασθένειας ως αποτέλεσμα της έκθεσης σε βλαπτικούς παράγοντες και καταστάσεις του εργασιακού περιβάλλοντος (π.χ. δερματίτιδα, βαρηκοΐα, αναπνευστικές παθήσεις, μυοσκελετικές παθήσεις, σύνδρομο επαγγελματικής εξουθένωσης – «burnout», διάφορες μορφές εκφυλιστικών ασθενειών, κ.ά.).

Οι υγιείς εργαζόμενοι είναι πιο αποδοτικοί και η απόδοσή τους είναι περισσότερο ποιοτική, τα λιγότερα εργατικά ατυχήματα και ασθένειες οδηγούν σε λιγότερες αναρρωτικές άδειες με αποτέλεσμα μικρότερες δαπάνες και μικρότερη αποδιοργάνωση της παραγωγικής διαδικασίας και η μείωση των τραυματισμών και των ασθενειών σημαίνει λιγότερες ζημιές και λιγότερες υποχρεώσεις για την αποκατάστασή τους. Η πρόληψη των κινδύνων και η προώθηση ασφαλέστερων και πιο υγιεινών συνθηκών στον χώρο εργασίας αποτελούν στοιχεία ζωτικής σημασίας όχι μόνο για τη βελτίωση της ποιότητας της εργασίας, αλλά και για την προώθηση της ανταγωνιστικότητας. Η διατήρηση της υγείας των εργαζομένων έχει άμεσο και μετρήσιμο αντίκτυπο στην παραγωγικότητα και συμβάλλει στη βελτίωση της βιωσιμότητας των συστημάτων κοινωνικής ασφάλισης αλλά και στην αντιμετώπιση των μακροπρόθεσμων επιπτώσεων της δημογραφικής γήρανσης. 

Ειδικότερα, στην κατευθυντήρια γραμμή για την απασχόληση υπογραμμίζεται η προώθηση της ποιότητας των θέσεων εργασίας. Στη δέσμη μέτρων για την απασχόληση τονίζεται ότι η βελτίωση των συνθηκών εργασίας έχει θετικό αντίκτυπο στην παραγωγικότητα και την ανταγωνιστικότητα.

Μάλιστα, το 24,2 % των εργαζομένων πιστεύουν ότι η υγεία και η ασφάλειά τους βρίσκονται σε κίνδυνο λόγω της εργασίας τους, ενώ το 25 % δήλωσε ότι η εργασία είχε σημαντική αρνητική επίπτωση στην υγεία τους. Εκτός από τον ανθρώπινο πόνο, το κόστος από τις άδειες ασθενείας που συνδέονται με την εργασία είναι απαράδεκτα υψηλό.

Βελτίωση της πρόληψης των ασθενειών που συνδέονται με την εργασία μέσω της αντιμετώπισης των υφιστάμενων, των νέων και των αναδυόμενων κινδύνων. Τα προβλήματα υγείας που συνδέονται με την εργασία, συμπεριλαμβανομένων των ασθενειών που προκαλούνται ή επιδεινώνονται από τις δυσμενείς συνθήκες εργασίας, επιβαρύνουν τους εργαζόμενους, τις εταιρείες και τα συστήματα κοινωνικής ασφάλισης.

Παρά το γεγονός ότι οι νέες τεχνολογίες και καινοτομίες στον τομέα της οργάνωσης της εργασίας έχουν βελτιώσει σε μεγάλο βαθμό την ευεξία κατά την εργασία και τις συνθήκες εργασίας, η ουσιαστική πρόληψη των ασθενειών που συνδέονται με την εργασία απαιτεί την πρόβλεψη των πιθανών αρνητικών επιπτώσεων των νέων τεχνολογιών στην υγεία και την ασφάλεια των εργαζομένων.

Οι εργαζόμενοι θεωρούν ότι το στρες είναι ένα από τους βασικούς επαγγελματικούς κινδύνους (53 %) και αμέσως μετά ακολουθούν οι κίνδυνοι που συνδέονται με την εργονομία – επαναλαμβανόμενες κινήσεις, στάσεις που προκαλούν πόνο ή κούραση (28 %) και η άρση ή η μεταφορά φορτίων σε καθημερινή βάση (24 %). Ιδιαίτερη προσοχή θα πρέπει να δοθεί στον αντίκτυπο των αλλαγών στην οργάνωση της εργασίας όσον αφορά τη φυσική και διανοητική υγεία. Οι γυναίκες, ιδίως, αντιμετωπίζουν ειδικούς κινδύνους, όπως είναι οι μυοσκελετικές διαταραχές ή ειδικοί τύποι καρκίνου, λόγω της φύσης ορισμένων θέσεων εργασίας στις οποίες υπερεκπροσωπούνται.

Η διασφάλιση της υγείας και της ασφάλειας των εργαζομένων είναι απαραίτητη για τον βιώσιμο επαγγελματικό βίο και την ενεργό και υγιή γήρανση, ιδίως υπό το πρίσμα της γήρανσης του ενεργού πληθυσμού και της παράτασης του επαγγελματικού βίου. Αυτό απαιτεί τη δημιουργία ενός ασφαλούς και υγιούς περιβάλλοντος, καθ’ όλη τη διάρκεια του επαγγελματικού βίου ενός εργατικού δυναμικού το οποίο διαφοροποιείται όλο και περισσότερο. Η προώθηση της κουλτούρας της πρόληψης έχει ουσιαστική σημασία για την επίτευξη του στόχου αυτού.

Τέλος, χρειάζονται μέτρα επανένταξης και αποκατάστασης που επιτρέπουν τη γρήγορη επιστροφή στην εργασία μετά από ένα ατύχημα ή μια ασθένεια, ώστε να αποφεύγεται ο μόνιμος αποκλεισμός των εργαζομένων από την αγορά εργασίας.

Αποστολία Βασιλείου